W przypadku osób ze zwyrodnieniową chorobą stawów zabiegi akupunktury mogą stanowić bardzo dobre uzupełnienia tradycyjnego leczenia. Przynoszą bowiem ulgę w bólu, a także działają odprężająco, relaksująco i wzmacniająco na organizm.
Akupunktura jest metodą terapii uznaną przez Światową Organizację Zdrowia, która podaje listę wskazań do zastosowania takich zabiegów. Na liście dolegliwości znajdują się m.in. bóle stawowe, choroba zwyrodnieniowa stawów oraz reumatoidalne zapalenie stawów. W większych miastach Polski istnieje możliwość skorzystania z refundowanych zabiegów akupunktury – wówczas zabiegi przepisywane są przez lekarza i są bezpłatne. Przeważnie jest to seria 10 zabiegów realizowanych w poradni leczenia bólu.
Mechanizm działania akupunktury
Według tradycyjnej medycyny chińskiej, mechanizmy działania akupunktury opierają się na przepływie Qi – energii życiowej krążącej w ciele wyznaczonymi ścieżkami, tzw. meridianami, czyli kanałami energetycznymi. Na przebiegu tych kanałów znajdują się punkty akupunktury, których nakłuwanie przynosi określone rezultaty. Od lat badacze próbują opisać mechanizmy działania akupunktury oraz to, jakie zmiany w organizmie człowieka można wywołać, nakłuwając określone miejsce na ciele bardzo cienką igłą (do zabiegów akupunktury stosuje się przeważnie igły o grubości 0,2-0,3 mm). Na podstawie badań stwierdzono, że za przeciwbólowe działanie akupunktury odpowiedzialny jest szereg substancji, m.in. endogenne opioidy. Inne teorie mówią o tym, że nakłuwanie stymuluje włókna kolagenowe, przenosząc bodziec z komórki na komórkę i przyczyniając się do tak zwanego rozprzestrzeniania się sygnału wzdłuż linii meridianów. Stwierdzono, że układ meridianów tworzy sieć połączeń łączących tkanki obwodowe pomiędzy sobą oraz z narządami wewnętrznymi. Akupunktura wpływa na poprawę krążenia krwi w obszarze zajętym przez schorzenie, a dobrze ukrwione i odżywione tkanki mają większą zdolność regeneracji.
Osteoartroza problemem społecznym
Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza) jest schorzeniem, które charakteryzuje się stopniowo postępującymi zmianami zwyrodnieniowymi. W przypadku braku leczenia i rehabilitacji choroba szybko postępuje i może doprowadzić do przedwczesnej niepełnosprawności ruchowej. Pod pojęciem choroby zwyrodnieniowej stawów rozumie się szereg zmian patologicznych o różnej etiologii, które prowadzą do uszkodzenia struktur stawowych, pojawienia się dolegliwości bólowych i upośledzenia funkcji stawów. Główne dolegliwości, charakteryzujące osteoartrozę to ból stawowy,
Leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne
Tradycyjne leczenie osteoartrozy obejmuje zastosowanie leków przeciwbólowych. Najczęściej zalecany jest paracetamol lub niesteroidowe lekki przeciwzapalne, jednakże ich długotrwałe przyjmowanie nie jest rekomendowane. U niektórych pacjentów stosowane są iniekcje (steroidy, kwas hialuronowy), szczególnie w przypadku schorzeń kolan. W bardzo zaawansowanych przypadkach rekomendowane jest leczenie operacyjne. Zastosowanie leczenia farmakologicznego zawsze powinno być uzupełniane leczeniem niefarmakologicznym. Do metod niefarmakologicznych, które przynoszą dobre efekty zaliczamy ćwiczenia, szczególnie w wodzie, tai-chi, akupunkturę i zabiegi fizykoterapeutyczne TENS. Główną zaletą metod niefarmakologicznych jest ich bezpieczeństwo i wysoka skuteczność.
Podejście medycyny chińskiej
Zastosowanie akupunktury i zaleceń medycyny chińskiej w przypadku większości schorzeń, w tym również choroby zwyrodnieniowej stawów, zależne jest od indywidualnego rozpoznania tzw. wzorca lub syndromu, który jest widoczny u danego pacjenta. Rozpoznanie takie obejmuje oględziny języka, wywiad z pacjentem i badanie pulsu. W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów najczęstsze rozpoznania obejmować będą syndromy Bi lub niedobory energii w ciele. W teorii medycyny chińskiej syndrom Bi – czyli bolesna niedrożność – spowodowany jest pewnym rodzajem zastoju. Zastojem nazywa się stan, w którym dochodzi do zablokowania przepływu energii lub różnych form substancji – Qi, Krwi lub Wilgoci. W przypadku osteoartrozy zablokowanie pojawia się w obszarze stawów, wywołując ból, obrzmienie, zmiany struktury oraz zapalenie – taki stan określany jest kostnym syndromem Bi.
Przyczyny powstawania choroby
Tradycyjnie syndrom Bi wywołany był czynnikami zewnętrznymi, takimi jak wiatr, zimno lub wilgoć. Czynniki zewnętrzne oznaczają wpływ pewnych stymulantów na wystąpienie dolegliwości, np. istotne dla schorzeń stawów są czynniki klimatyczne (zimna lub wilgotna pogoda, która nasila odczucie bólu i sztywności w stawach). Przyczyn powstawania choroby zwyrodnieniowej stawów medycyna chińska upatruje również w nieodpowiedniej, tzn. niedostosowanej do konstytucji danego pacjenta diecie. Przykładowo spożycie dużej ilości produktów, które (według zasad TCM) są zimne i nawilżające (np. cukru, bananów, jogurtów), będzie sprzyjało powstawaniu wilgoci, która – wnikając w stawy – wywołuje stan zapalny. Według TCM, za powstawanie schorzenia odpowiedzialne są również stan narządów wewnętrznych i stan energetyczny organizmu. W przypadku osteoartrozy należy wymienić niedobory energetyczne Śledziony – które sprzyjają powstawaniu wilgoci, a także niedobory energii yang – odpowiadające za syndromy bólowe z zimnem, charakteryzujące się pogorszeniem bólu pod wpływem zimna. Niedobory Krwi odpowiadają z kolei za stany bólowe, w których ból stale się przemieszcza, a niedobory Yin – za stany zapalne z odczuciem gorąca i zaczerwienieniem. Innymi istotnymi czynnikami są funkcjonowanie systemu odpornościowego, stres i emocje, które mogą bezpośrednio przyczyniać się do wywołania zastoju.
Jeśli któryś z zewnętrznych czynników chorobotwórczych stale wpływa na organizm lub jeśli stan osłabienia jest przewlekły, mamy do czynienia z sytuacją chroniczną. Prowadzi to do zastoju płynów w ciele, w obszarze stawów i kości. Zastałe płyny kondensują, tworząc tzw. flegmę, która następnie daje objawy bólowe i zwyrodnieniowe w stawie. Brak swobodnego przepływu krwi nasila objawy bólowe. Za prawidłowy ruch i krążenie Qi i Krwi w medycynie chińskiej odpowiada kanał Wątroby, dlatego przy zaburzeniach związanych z zastojem bierzemy pod uwagę również osłabienie funkcji tego systemu energetycznego. Dodatkowo w teorii TCM Nerki odpowiedzialne są za kości, więc w przypadku przewlekłych problemów ze stawami przyczyn możemy upatrywać również w niedoborach związanych z tym organem. Niedobory energetyczne lub osłabienia funkcji narządów, stwierdzane według zasad medycyny chińskiej, nie są tym samym co diagnostyka i badania wykonywane z krwi lub moczu, nie oznaczają też fizycznego uszkodzenia organu. Stwierdzenie osłabienia danego narządu lub układu wg zasad TMC umożliwia późniejszy wybór terapii akupunkturą, ziołami lub dietą.
Zalety akupunktury
W przypadku osteoartrozy terapia akupunkturą ma na celu zmniejszenie intensywności objawów choroby oraz spowolnienie jej rozwoju. Zabiegi prowadzą do wzmocnienia organizmu i układu immunologicznego tak, aby mógł lepiej radzić sobie z chorobą. Istotnym aspektem akupunktury będzie działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wybór stosowanych punktów akupunktury zależny będzie od określonego wzorca chorobowego. Dodatkowo do zabiegów akupunktury można zastosować elektrostymulację lub moksę. Elektroakupunktura to zabiegi, podczas których igły akupunkturowe podłączone zostają pod prąd o określonym natężeniu i częstotliwości. Zabiegi z zastosowaniem moksy, czyli zioła bylicy chińskiej, są natomiast powszechnie stosowane do ogrzewania punktów akupunktury w celu poprawy krążenia i dodatkowego dostarczenia ciepła do tkanki lub stawu (np. w przypadku bolesności z zimnem). Badania wskazują, że zabiegi akupunktury mają pozytywny wpływ na stan chorych z chorobą zwyrodnieniową stawów. Akupunktura przynosi ulgę w bólu, poprawia ruchomość stawu, wpływa na zmniejszenie stanu zapalnego, wykazuje efekt antyoksydacyjny oraz reguluje funkcje systemu immunologicznego. Pacjenci zgodnie twierdzą, że zabiegi pozytywnie wpływają na poprawę jakości życia z chorobą przewlekłą. Dodatkowym atutem akupunktury, podkreślanym w licznych publikacjach, jest brak skutków ubocznych i bezpieczeństwo zabiegów – zabiegi wykonujemy w gabinetach akupunktury, u specjalistów medycyny chińskiej.
